Άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος: Ο διαπρεπής επίσκοπος Αντιοχείας και ο πρώτος μεγάλος θεολόγος μετά τους Αποστόλους

«Θείῳ ἔρωτι ἐπτερωμένος, τοῦ σὲ ψαύσαντος χερσὶν ἀχράντοις θεοφόρος ἀνεδείχθης, Ἰγνάτιε».

Σήμερα, 20 Δεκεμβρίου, η Ορθόδοξη Εκκλησία τιμά τη μνήμη του αγίου Ιγνατίου, επισκόπου Αντιοχείας και αποστολικού πατέρα.

Γεννημένος πιθανότατα στη Συρία, υπήρξε μία από τις σημαντικότερες προσωπικότητες του χριστιανισμού και ο συστηματικότερος εκφραστής των δομών και της συνείδησης της Χριστιανικής Εκκλησίας στις αρχές του 2ου αιώνα. Υπήρξε αυτήκοος μαθητής των Αποστόλων και μάλιστα θεωρείται ως ο πρώτος μεγάλος θεολόγος μετά από αυτούς.

Ο άγιος Ιγνάτιος είναι γνωστός και ως θεοφόρος. Το όνομα αυτό είναι δηλωτικό της μεγάλης πίστης του, αφού έφερε στην καρδιά και την ψυχή του τον Χριστό. Η παράδοση διασώζει δύο πιθανές εκδοχές για το όνομα αυτό, που ωστόσο αμφισβητούνται. Κατά την πρώτη, μετά το θάνατό του βρέθηκε στο στήθος του γραμμένο το όνομα του Χριστού, ενώ κατά τη δεύτερη ο Ιγνάτιος ήταν το παιδί που αγκάλιασε ο Ιησούς παρουσιάζοντάς το ενώπιον των μαθητών του ως παράδειγμα αθωότητας, λέγοντας ότι όλοι πρέπει να γίνουμε αγαθοί όπως τα μικρά παιδιά. («ἐ­άν μή στρα­φῆ­τε καί γέ­νη­σθε ὡς τά παι­δί­α, οὐ μή εἰ­σέλ­θη­τε εἰς τήν βα­σι­λεί­αν τῶν οὐ­ρα­νῶν»).

Ο βίος και το μαρτύριο του αγίου Ιγνατίου

Τις περισσότερες πληροφορίες για το βίο του αγίου τις παίρνουμε από τις ίδιες τις επιστολές που συνέταξε. Όπως μαρτυρεί και το αναπτυγμένο γλωσσικό αισθητήριό τους, γεννήθηκε και μορφώθηκε σε ένα περιβάλλον ελληνικό.

Κατά τον ιερό Χρυσόστομο είχε συναναστραφεί τους αποστόλους, ενώ ο Ευσέβιος τον θέλει ακροατή του Ευαγγελιστή Ιωάννη. Ο Ωριγένης, πάλι, βεβαιώνει ότι ο Ιγνάτιος υπήρξε δεύτερος επίσκοπος Αντιοχείας (70-107 μ.Χ.), διάδοχος του Ευοδίου. Ως επίσκοπος ο Ιγνάτιος ποίμανε σαν αποστολικός διδάσκαλος και στάθηκε φρουρός των ψυχών του ποιμνίου του.

Τα χρόνια της επισκοπίας του βασίλευε στη Ρώμη ο Τραϊανός. Κατά το διωγμό που εξαπέλυσε κατά των χριστιανών κι ενώ βρισκόταν στην Αντιόχεια προετοιμάζοντας πόλεμο κατά των Περσών, μερικοί του μίλησαν για τον Ιγνάτιο τον Θεοφόρο, ο οποίος δίδασκε τους ανθρώπους να προσκυνούν κάποιον νέο Θεό που πέθανε πάνω στον Σταυρό και την τρίτη μέρα αναστήθηκε. Επίσης δίδασκε να μισούν κάθε απόλαυση της ζωής και, κυρίως, να καταφρονούν τους θεούς των ειδωλολατρών και τις διαταγές των αρχόντων. Όταν τα άκουσε αυτά ο Τραϊανός, θύμωσε τόσο πολύ που δεν μπόρεσε να κρύψει την οργή του. Ποιος ήταν τάχα αυτός ο επίσκοπος που αψηφούσε τις διαταγές του; Όταν ο Ιγνάτιος παρουσιάστηκε θαρραλέα μπροστά του και υπερασπίστηκε τα δίκαια της Εκκλησίας και την αλήθεια της χριστιανικής πίστης, ο Τραϊανός διέταξε τη σύλληψή του και τη μεταφορά του στη Ρώμη.

Οι χριστιανοί της Ρώμης σκόπευαν να τον απαλλάξουν από το μαρτύριο, αλλά ο Ιγνάτιος, με φλογερή δίψα προς το μαρτύριο, έγραψε σ’ αυτούς να αφήσουν να γίνει το θέλημα του Θεού. Σε μί­α επι­στο­λή που τους απέστειλε ονο­μά­ζει τον εαυ­τό του «σι­τά­ρι του Θε­ού», που πρέ­πει να α­λε­σθεί με το μαρ­τύ­ριο, για να βρε­θεί «κα­θα­ρός άρ­τος του Θε­ού». Έτσι την 20ή Δεκεμβρίου του έτους 107 μ.Χ. τον έριξαν στο Κολοσσαίο, όπου πεινασμένα λιοντάρια τον κατασπάραξαν.

Διασώθηκαν μόνο τα μεγαλύτερα από τα οστά του, που μεταφέρθηκαν και ετάφησαν με τιμές στην Αντιόχεια. Αργότερα μετακομίσθηκαν στη Ρώμη (β΄ ανακομιδή το 540 μ.Χ.) και εναποτέθησαν στον Ιερό Ναό του Αγίου Κλήμεντος, ενώ η κάρα του αγίου βρίσκεται σήμερα στη Μητρόπολη Βεροίας.

Η αξία των επιστολών του

Η σπουδαιότητα του αγίου Ιγνατίου Αντιοχείας απορρέει και από τις διασωθείσες επιστολές του προς διάφορες Εκκλησίες και προς τον επίσκοπο Σμύρνης Πολύκαρπο, γιατί καταγράφουν την πορεία της Εκκλησίας στον ελληνορωμαϊκό κόσμο κατά το τέλος του 1ου και τις αρχές του 2ου αιώνα.

Ο άγιος Ιγνάτιος συνέταξε 7 γνήσιες επιστολές, Προς Εφεσίους, Προς Μαγνησιείς, Προς Τραλλιανούς, Προς Ρωμαίους, Προς Φιλαδελφείς, Προς Σμυρναίους και Προς Πολύκαρπον.

Οι επιστολές αυτές έχουν ως κύριο στόχο την εμμονή στην αρετή και την πίστη, την ομόνοια μεταξύ των πιστών, την αποφυγή των ετεροδοξιών και την υπακοή στον Επίσκοπο, ως το κέντρο της Εκκλησιαστικής εν Χριστώ ζωής και ενότητας της Εκκλησίας. Διαφέρει μόνον η προς Ρωμαίους επιστολή, καθώς συντάχθηκε με σκοπό να πείσει τους χριστιανούς της Ρώμης να μην προβούν σε ενέργειες για τη διάσωσή του από το μαρτύριο, επειδή επιθυμούσε δια του μαρτυρικού θανάτου του να επιτύχει την τελείωση.

Η σημαντικότητα των επιστολών του αγίου Ιγνατίου είναι μεγάλη, διότι μέσα από αυτές καταγράφεται ο ιστορικός τρόπος μετάβασης της αδιάκοπης αποστολικής διαδοχής από τους αποστόλους στους επισκόπους, ενώ παράλληλα διασώζονται και σημαντικά ιστορικά στοιχεία των πρώτων χριστιανικών κοινοτήτων.

Εν κατακλείδι ο άγιος Ιγνάτιος ο Θεοφόρος ήταν αυτός που δίδαξε την αξία της σχέσεως του επισκόπου με τους πιστούς και τη σημασία του όρου «χριστιανός», αφού πρώτος τον χρησιμοποίησε στα συγγράμματά του, και αυτός που εν τέλει μετέδωσε την παράδοση και την παρακαταθήκη της Μίας, Αγίας, Καθολικής και Αποστολικής Εκκλησίας.