Ο ΌΣΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΓΡΑΠΤΟΣ, Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΝΙΚΑΙΑΣ (778-846)

 Ο ΌΣΙΟΣ ΘΕΟΦΑΝΗΣ Ο ΓΡΑΠΤΟΣ, Ο ΟΜΟΛΟΓΗΤΗΣ ΚΑΙ ΥΜΝΟΓΡΑΦΟΣ ΕΠΙΣΚΟΠΟΣ ΝΙΚΑΙΑΣ (778-846)

   Ο Όσιος Θεοφάνης ο Γραπτός γεννήθηκε στην Παλαιστίνη το 775 και πέθανε στις 11 Οκτωβρίου 845 (κατά άλλους ιστορικούς το 850). Ήταν γιος του Ιωανά και αδελφός του Θεοδώρου του Γραπτού και διακρινόταν για τη μάθηση των αγίων γραφών και της Ιερής θεολογίας, αλλά και για την ακριβή γνώση των αρχαίων Ελληνικών συγγραφών.

Υπήρξε μαθητής μαζί με τον αδελφό του Θεόδωρο, στη μονή του αγίου Σάββα του Ηγιασμένου. Στα χρόνια του βασιλιά Λέοντα του Ε' ήλθαν στην Κωνσταντινούπολη, αλλά και οι δύο για το ζήτημα των αγίων εικόνων, περιορίστηκαν σε κάποια Μονή στο Στόμιο της Μαύρης Θάλασσας. Ο βασιλιάς Μιχαήλ ο Τραυλός τους επανέφερε, αλλά αυτοί δεν θέλησαν να εξαγοράσουν την ησυχία τους με αδιαφορία στα εκκλησιαστικά ζητήματα και να νεκρώσουν τις ιερές πεποιθήσεις τους. Γι' αυτό εκδήλωσαν με θάρρος τα φρονήματά τους και έτσι πάλι περιορίστηκαν από τον βασιλιά, σε κάποιο τόπο κοντά στο Σωσθένιο.

   Αργότερα όταν ξέσπασαν εντονότερα οι εικονομαχικές έριδες, διώχθηκε μαζί με τον αδελφό του Θεόδωρο, από τον Εικονομάχο αυτοκράτορα Θεόφιλο (829-842) και στάλθηκαν στην Αφουσία (νήσος της Προποντίδος). Αν και εκεί είχαν μείνει πολλά χρόνια και είχαν αυστηρή επιτήρηση, αυτοί εξακολουθούσαν να φωνάζουν κατά της εικονομαχίας. Τότε ο Θεόφιλος, γεμάτος θυμό, τους έφερε στην Κωνσταντινούπολη, όπου τους μαστίγωσε ανελέητα. Με διαταγή του στα μέτωπα και των δύο γράφτηκαν, για στιγματισμό, με πυρακτωμένη σφραγίδα 12 στίχοι ιαμβικοί, που τους χαρακτήριζαν σαν κακούργους, γι' αυτό επονομάστηκαν και Γραπτοί.

Επί δε του Πατριάρχου Ιωάννου Ζ' (836 ή 837), εξορίστηκαν πάλι στην Απάμεια της Βιθυνίας, όπου ο Θεόδωρος πέθανε και τάφηκε από τον αδελφό του Θεοφάνη το 838.

   Κατόπιν ο Θεοφάνης πάλι εξορίζεται στη Θεσσαλονίκη. Μετά τον θάνατο του  εικονομάχου αυτοκράτορα Θεοφίλου, ανεκλήθη εκ νέου από τον Μιχαήλ Γ'. Επί δε  Πατριάρχου Κωνσταντινουπόλεως Μεθοδίου, ο Θεοφάνης τοποθετήθηκε Επίσκοπος Νικαίας (πιθανόν το 842). Επιτέλεσε τα ποιμαντικά του καθήκοντα με μεγάλη ακρίβεια και πέθανε ήσυχος με τη συνείδηση του, ότι εκπλήρωσε άρτια τα καθήκοντά του προς τον Χριστό και την Εκκλησία και σαν απλός Ιερομόναχος και σαν επισκοπικός κυβερνήτης.

   Ο Θεοφάνης ο Γραπτός είναι από τους μεγαλύτερους θρησκευτικούς ποιητές και υμνογράφους του 8ου αιώνα, αφού συνέγραψε περί τους διακόσιους Κανόνες, Στιχηρά και Ιδιόμελα. Από τα λαμπρότερα έργα του Θεοφάνη θεωρούνται τα στιχηρά των Θεοφανίων, τα δοξαστικά των Αίνων του Ευαγγελισμού, του Αγίου Γεωργίου και του Αγίου Δημητρίου. Από τους Κανόνες του ξεχωρίζουν της Κυριακής της Ορθοδοξίας, του Σταυρού, της Τετάρτης της Δ' εβδομάδας των Νηστειών και του Σαββάτου του Λαζάρου μέχρι την στ' ωδή. Από την περίοδο του Πεντηκοσταρίου ξεχωρίζουμε τους Κανόνες της Κυριακής των Μυροφόρων, της Τετάρτης της Μεσοπεντηκοστής και του Ψυχοσάββατου της Πεντηκοστής. Στην Παρακλητική υπάρχουν οκτώ Κανόνες στους Αποστόλους, ένας σε κάθε ήχο, οκτώ στους κεκοιμημένους και οκτώ στους Αγγέλους. Στα μηναία, τέλος, συναντούμε περισσότερους από 150 Κανόνες με την επιγραφή «Θεοφάνους». Επίσης ο Όσιος Θεοφάνης συνέγραψε και παρακλητικούς κανόνες στην Θεοτόκο, εξ ου επονομάζεται και Θεοτοκαριογράφος.

   Ο Όσιος Θεοφάνης με την ζωή και το έργο του συγκαταλέγεται στους μεγάλους Πατέρες της Ορθοδόξου Εκκλησίας, ως ομολογητής, ασκητής, υμνογράφος και μελωδός.

   Οι πρεσβείες του Αγίου να μας οδηγούν στους δρόμους που χάραξε και μας δίδαξε προς δόξα Θεού.