Μετέωρα φως και σκιά

---

Ανάμεσα στους δημιουργούς με άποψη και προσωπικό ύφος συγκαταλέγεται και ο Κώστας Μπαλάφας, ο οποίος από τα νεανικά του χρόνια μπήκε στο χώρο της φωτογραφίας από έμφυτη ανάγκη για καλλιτεχνική έκφραση.
   Τα έργα του που ανήκουν στον τομέα της δημιουργικής φωτογραφίας, προϋποθέτουν παράλληλα και μεγάλη τεχνική επιδεξιότητα.
   Ο Μπαλάφας φωτογραφίζει ανελλιπώς, μέχρι σήμερα, με τον δικό του, μοναδικό τρόπο θέασης των γεγονότων.
   Ο φακός του δεν στέκεται στην επιφάνεια. Δεν στέκεται στη φαινομενικότητα της εξωτερικής θεώρησης.

Ωρα μελέτης και περισυλλογής στη Μονή Βαρλαάμ, με φόντο το βιβλικό τοπίο των Μετεώρων.

 

   Με το αισθητήριο ενός γνήσιου καλλιτέχνη, κάνει ποίηση με το φως και μας οδηγεί σε κορυφαίες στιγμές καλλιτεχνικής δημιουργίας. Το ύφος του, ρεαλιστικό και άμεσο· το υλικό του μεγάλο σε όγκο και σπουδαιότητα.
   Μέσα από τις φωτογραφίες του ξετυλίγεται ολόκληρη η Ελλάδα. Και τι δεν έχει φωτογραφίσει: αρχαιότητες, προσωπικότητες, αναστενάρια, Βλάχους και Σαρακατσανέους, το αντάρτικο στην Ηπειρο, Ολυμπο, Μακεδονία, Αγιον Ορος, τα Μετέωρα.
   Κυνηγός του χρόνου και του χώρου, άλλοτε τολμηρά ρεαλιστής και άλλοτε οδυνηρά ρομαντικός, έχει μετατρέψει τη φωτογραφική του μηχανή σε ζωντανό αφηγηματικό κείμενο της ελληνικής ζωής, σε όλες της τις μορφές.
Ευλαβικός προσκυνητής    Με τη φωτογράφηση των Μετεώρων ασχολήθηκε για είκοσι ολόκληρα χρόνια με συνέπεια και μεράκι. Υμνητής του ελληνικού στοιχείου και ευλαβικός προσκυνητής, κατάφερε να καταγράψει με έναν μοναδικό τρόπο τη ζωή στα Μετέωρα σ' όλο της το απόμακρο για μας μεγαλείο. Κατάφερε να δέσει αρμονικά, σ' ένα εκπληκτικό σύνολο, την κατανυκτική ατμόσφαιρα του τοπίου με την τέχνη της ασπρόμαυρης φωτογραφίας.

Καλόγεροι στους βράχους των Μετεώρων. Φύση, πνευματικότητα και τέχνη, σ' ένα γαλήνιο σύνολο. 1978.

 

   Οι εντυπωσιακές φωτογραφίες του, που τις διακρίνει ποιητική ευαισθησία και χαρακτηρίζονται «ντοκουμέντα», απεικονίζουν καθημερινά γεγονότα του μοναστηριακού χώρου και της ζωής των κατοίκων των γύρω περιοχών.
   Για τον δημιουργό, τα Μετέωρα αποτελούν μια ξεχωριστή φυσιογνωμία επιβλητικού τοπίου και ορθόδοξης χριστιανικής λατρείας. Φύση και κτίσματα αγκαλιασμένα μοιάζουν με προέκταση του βράχου όπου θεμελιώθηκαν.
   Χώροι φορτωμένοι μνήμη και μυστήριο. Στα μεγάλα μοναστήρια που συνεχίζουν την παράδοση, ορθώνονται επιβλητικοί ναοί με βυζαντινή μεγαλοπρέπεια.
   Εκεί συναντάμε αγιογραφίες, έργα μεγάλης καλλιτεχνικής έμπνευσης, που ζωντανεύουν στα μάτια μας τη θεοκρατούμενη πολιτεία με τη δική της ιδιομορφία. Σεμνά γραφικά εκκλησάκια, αλλού λαξευμένα και αλλού χτισμένα με χάρη στον άβολο χώρο του βράχου, με θαυμάσιες τεχνικές και σοφές δομικές λύσεις, φέρνουν σε αμεσότητα τον λειτουργό με τον Πλάστη.
   Ο φωτογράφος, σαν γνήσιος Ηπειρώτης, συνδέει συναισθηματικά την Ηπειρο με τα Μετέωρα, μια κι οι μάστορες των μοναστηριών ήταν στην πλειονότητα τους Ηπειρώτες.
   Οι λαϊκοί αυτοί μάστορες, οι ανώνυμοι καλλιτέχνες που οδηγήθηκαν από το αλάνθαστο ένστικτο, την πίστη και την ευαισθησία τους, κατάφεραν να δέσουν αρμονικά την ομορφιά της φύσης με τα κτίσματα.

Βράχοι και μοναστήρια των Μετεώρων, τυλιγμένα από τη χειμωνιάτικη ομίχλη. 1985.

 

   Ο Μπαλάφας μας ξεναγεί στα Μετέωρα την ώρα που αναδύονται από τις ομίχλες του χειμώνα, με τα βρεγμένα πλακόστρωτα των μοναστηριών και τις ψυχές των ρασοφόρων σκιαγμένες από τη μεγάλη παραμονή στο μεσοδιάστημα γης και ουρανού.
   Μας φέρνει κοντά σε καλόγερους που συζητούν στις ήσυχες και περιποιημένες αυλές των μοναστηριών, την ώρα που οι τσομπάνοι οδηγούν τα κοπάδια στα μαντριά και οι γεωργοί φορτωμένοι με αλέτρια και βουκέντρες, αποκαμωμένοι από τη σκληρή δουλειά της γης, γυρίζουν στα σπίτια τους.
   Μας ξεναγεί στα Μετέωρα σε ώρες σιωπής και περισυλλογής κι αφήνει τη φαντασία μας να πλανιέται σε εποχές που ο τόπος αυτός ήταν γεμάτος ζωντάνια και προκοπή.
   Ενας κόσμος διαφορετικός από τον σημερινό, ένας κόσμος που έφυγε οριστικά για να γίνει ανάμνηση όσων τον έζησαν. Νιώθει κανείς δέος και συγκίνηση καθώς βλέπει, μέσα από τόση ομορφιά και απλότητα, να ζωντανεύει μπροστά του η άγρια φύση των μετεωρίτικων βράχων και τα σκαμμένα πρόσωπα των ρασοφόρων.
   Φύση, ιερωσύνη, τέχνη σ' όλο τους το μεγαλείο. Σε όλα αυτά τα έργα έχει καταγραφεί το «έπος» -η Οδύσσεια των σωμάτων και των ψυχών- που, με την ευαισθησία και το ταλέντο του δημιουργού, η μηχανική απεικόνιση δεν τα έχει στερήσει σε τίποτα τη μαγεία των έργων τέχνης.

ΚΑΤΕΡΙΝΑ ΠΕΤΡΙΔΟΥ

(από την εφημερίδα Η ΚΑΘΗΜΕΡΙΝΗ)

 

ΦΩΤΟ: costasbalafas.gr

Ενημερώθηκε: 8 Δεκεμβρίου 2014

---

Επιστροφή

Οι Άγιοι των Μετεώρων, Χρυσούλα Μότσιου

---

Στά πλαί­σι­α τῆς σπου­δῆς τῶν Με­τε­ω­ρι­τῶν Ἁ­γί­ων, ἡ πα­ρού­σα δι­α­τρι­βή, σκο­πό ἔ­χει, με­τά τήν «ἐκ τοῦ σύ­νεγ­γυς» με­λέ­τη, νά πα­ρου­σι­ά­σει συ­νο­λι­κά τή ζω­ή καί τό ἔρ­γο τῶν Ἁ­γί­ων τῶν Με­τε­ώ­ρων μέ­σα ἀ­πό τή σχε­τι­κή ἁ­γι­ο­λο­γι­κή καί ἱ­στο­ρι­κή γραμ­μα­τεί­α.
    Οἱ ἐ­πι­γρα­φές ἀ­πό τό ἕ­να μέ­ρος κι ἀ­πό τό ἄλ­λο συ­γκε­κρι­μέ­να γρα­πτά μνη­μεῖ­α ἀ­πο­τε­λοῦν τίς πη­γές τῆς ἱ­στο­ρί­ας τῶν Με­τε­ώ­ρων. Τό «Σύγ­γραμ­μα Ἱ­στο­ρι­κόν» ἤ ὅ­πως δι­α­φο­ρε­τι­κά ἀ­πο­κα­λεῖ­ται τό «Χρο­νι­κό τῶν Με­τε­ώ­ρων», δί­νει μι­ά συ­νο­πτι­κή ἱ­στο­ρί­α τῆς μο­να­χι­κῆς πο­λι­τεί­ας ἀ­πό τίς ἀ­παρ­χές της μέ­χρι τίς ἀρ­χές τοῦ ι­στ΄ αἰ­ώ­να.
    Τό «Χρο­νι­κό τῶν Ἰ­ω­αν­νί­νων», πού βρέ­θη­κε στό μο­να­στή­ρι τοῦ Βαρ­λα­άμ, κα­θώς ἐ­πί­σης καί οἱ βί­οι τῶν ἱ­δρυ­τῶν τῶν με­τε­ω­ρί­τι­κων μο­να­στη­ρι­ῶν, ὁ βί­ος τοῦ ἁ­γί­ου Ἀ­θα­να­σί­ου τοῦ Με­τε­ω­ρί­του, ἱ­δρυ­τοῦ τοῦ Με­γά­λου Με­τε­ώ­ρου, ὁ βί­ος τῶν ἁ­γί­ων Νε­κτα­ρί­ου καί Θε­ο­φά­νη τῶν Ἀ­ψα­ρά­δων, τῶν προ­ερ­χο­μέ­νων ἀ­πό τά Γι­άν­νε­να, πού ὑ­πῆρ­ξαν οἱ ἱ­­δρυ­τές τῆς ἱ­ε­ρᾶς μο­νῆς Βαρ­λα­άμ, τό δι­α­θη­κῷ­ο γράμ­μα τους μα­ζί μέ τό τυ­πι­κό τοῦ μο­να­στη­ρι­οῦ, κα­θώς ἐ­πί­σης καί τό σι­γίλ­λι­ο τοῦ Πα­τρι­άρ­χου Ἱ­ε­ρε­μί­α τοῦ Α΄ (1522-1546), τό ὁ­ποῖ­ο ἐ­πι­βε­βαι­ώ­νει καί κα­θι­ε­ρώ­νει τό δι­α­θη­κῷ­ο τους γράμ­μα, ἡ δι­α­θή­κη τῶν ἀ­δελ­φῶν Μα­ξί­μου καί Ἰ­ω­ά­σαφ, πού ὑ­πῆρ­ξαν οἱ ἱ­δρυ­τές τῆς ἱ­ε­ρᾶς μο­νῆς Ρου­σά­νου καί σύγ­χρο­νοι πρός τούς Ἀ­ψα­ρά­δες, ἀ­πο­τε­λοῦν τίς θε­με­λι­α­κές γρα­πτές ἱ­στο­ρι­κές πη­γές γι­ά τά Με­τέ­ω­ρα.
    Οἱ βί­οι καί οἱ δι­α­θῆ­κες τῶν πα­ρα­πά­νω ἁ­γί­ων εἶ­ναι ἀ­ναμ­φι­σβή­τη­τα ἀ­ξι­ό­λο­γα κεί­με­να, γι­α­τί ἐ­κτός τῶν ἄλ­λων ἀ­πο­τε­λοῦν καί πο­λύ­τι­μη ἱ­στο­ρι­κή πη­γή γι­ά τήν ἵ­δρυ­ση καί συ­γκρό­τη­ση σέ κοι­νό­βι­ο τῶν μο­να­στη­ρι­ῶν τους.
    Ἰ­δι­αί­τε­ρο ἐν­δι­α­φέ­ρον πα­ρου­σι­ά­ζει ἡ τυ­πι­κή δι­ά­τα­ξη, ὁ «κα­νο­νι­κός τύ­πος», δη­λα­δή οἱ κα­νο­νι­σμοί κοι­νο­βι­α­κῆς λει­τουρ­γί­ας, πού ἐ­μ­πε­ρι­έ­χο­νται στά κεί­με­να αὐ­τά. Εἶ­ναι ὁ κα­τα­στα­τι­κός χάρ­της πού δι­έ­πει τή λει­τουρ­γί­α τῶν μο­να­στη­ρι­ῶν καί κα­θο­ρί­ζει τόν τρό­πο δι­α­βί­ω­σης τῶν μο­να­χῶν.
    Στό τέ­λος μά­λι­στα ὁ βι­ο­γρά­φος κλεί­νο­ντας τήν πα­ρα­κα­τα­θή­κη τῶν ἁ­γί­ων, ση­μει­ώ­νει χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά: «Ταῦ­τα ὑ­μῖν, ἀ­γα­πη­τοὶ ἀ­δελ­φοί, ἐ­γρά­ψα­μεν ἐ­νταυ­θὶ ὥ­σπερ τι­νὰ πα­ραγ­γε­λί­αν, καὶ ὡς ἐν μέ­ρει δι­α­θή­κης, πῶς δεῖ ὑ­μᾶς ζῆν τε καὶ πο­λι­τεύ­ε­σθαι, τῆς κα­τὰ Θε­ὸν δι­α­γω­γῆς καὶ πῶς δεῖ τοῖς μο­να­χοῖς τὸ εὐ­ά­ρε­στον τοῦ Θε­οῦ. Καὶ δε­ό­με­θα ὑ­μῶν τῆς ἀ­γά­πης, πά­σῃ δυ­νά­μει τη­ρή­σα­τε τὴν πα­ραγ­γε­λί­αν ταύ­την ἡ­μῶν καὶ σπου­δά­σα­τε βε­βαί­αν ὑ­μῶν τὴν κλῆ­σιν καὶ ἐ­κλο­γήν ποι­εῖ­σθαι κα­τὰ τὸν Θεῖ­ον Ἀ­πό­στο­λον, εἰ­δό­τες, ὅ­τι εἰς τοῦ­το κέ­κλη­κεν ἡ­μᾶς ὁ Κύ­ρι­ος ἡ­μῶν Ἰ­η­σοῦς Χρι­στός ἐ­νταῦ­θα καὶ ἐ­ξε­λέ­ξα­το ἐκ τοῦ κό­σμου, ἵ­να πά­ντως τὸν κό­σμον καὶ τὰ τοῦ κό­σμου μᾶλ­λον ἐκ καρ­δί­ας μι­σή­σω­μεν καὶ γε­νώ­με­θα κλή­σε­ως ἐ­που­ρα­νί­ου μέ­το­χοι καὶ δό­κι­μοι στρα­τι­ῶ­ται τῆς Χρι­στοῦ πα­ρα­τά­ξε­ως»
    Ἡ ἑ­ορ­τή ὅ­λων τῶν Με­τε­ω­ρι­τῶν Ἁ­γί­ων ὁ­ρί­στη­κε νά τε­λεῖ­ται τήν τέ­ταρ­τη Κυ­ρι­α­κή με­τά τό Πά­σχα (τοῦ Πα­ρα­λύ­του) καί ἔ­χει πε­ρα­στεῖ στά Δί­πτυ­χα τῆς Ἐκ­κλη­σί­ας τῆς Ἑλ­λά­δος τοῦ 1996.
    Γι­ά τούς ἁ­γί­ους τῶν Με­τε­ώ­ρων δέν ἔ­χει γρα­φεῖ πα­ρό­μοι­α ὁ­λο­κλη­ρω­μέ­νη με­λέ­τη. Μό­νο γι­ά τόν ἅ­γι­ο Ἀ­θα­νά­σι­ο τό Με­τε­ω­ρί­τη ἔ­χου­με κρι­τι­κή ἔκ­δο­ση τοῦ βί­ου μέ ἐ­κτε­νή προ­λε­γό­με­να καί πα­ρά­θε­ση τῆς Ἀ­κο­λου­θί­ας του ἀ­πό τόν Δι­ευ­θυ­ντή τοῦ Κέ­ντρου Ἐ­ρεύ­νης τοῦ Με­σαι­ω­νι­κοῦ καί Νέ­ου Ἑλ­λη­νι­σμοῦ τῆς Ἀ­κα­δη­μί­ας Ἀ­θη­νῶν κ. Δ. Σο­φι­α­νό.

Οἱ κτί­το­ρες τῆς Μο­νῆς Βαρ­λα­άμ

---

Οἱ κτί­το­ρες τῆς Μο­νῆς Βαρ­λα­άμ, πού τιμῶνται σήμερα εἶναι οἱ Γι­αν­νι­ῶ­τες ἀ­δελ­φοί ἱ­ε­ρο­μό­να­χοι Θε­ο­φά­νης (+ 17 Μα­ΐ­ου 1544) καί Νε­κτά­ριος (+ 7 Ἀ­πρ. 1550) οἱ Ἀ­ψα­ρά­δες.
Οἱ ἴ­διοι οἱ κτί­το­ρες στά αὐ­το­βι­ο­γρα­φι­κά τους κεί­με­να (αὐ­το­βι­ο­γρα­φί­α, δι­α­θη­κῶ­ο γράμ­μα τοῦ ἔ­τους 1541/42, σύγ­χρο­νες ἐν­θυ­μή­σεις τους στόν κώδ. 127 Μ. Βαρ­λα­άμ), δί­νουν δι­α­φω­τι­στι­κές πλη­ρο­φο­ρί­ες καί εἰ­δή­σεις γιά τή ζω­ή καί τό ἔρ­γο τους, καί ἰ­δι­αί­τε­ρα γιά τήν οἰ­κο­δο­μι­κή ἀλ­λά καί τήν πνευ­μα­τι­κή τους δρα­στη­ρι­ό­τη­τα πά­νω στούς με­τε­ω­ρί­τι­κους βρά­χους.
Πα­ρα­θέ­του­με χα­ρα­κτη­ρι­στι­κά ἀ­πο­σπά­σμα­τα ἀ­π’ αὐ­τά:
«Μεί­ναν­τες τοί­νυν ἡ­μεῖς ἐν τῷ οἰ­κο­δο­μη­θέν­τι κελ­λί­ῳ τοῦ Τι­μί­ου Προ­δρό­μου χρό­νον μι­κρόν, οὐκ ἦν ἀ­νε­κτόν τῷ πο­νη­ρῷ καί ἀν­θρω­πο­κτό­νῳ δι­α­βό­λῳ ὁ­ρᾶν ἡ­μᾶς κα­τά Θε­όν καί εἰ­ρη­νι­κῶς ζῶν­τας… Τοῦ­το οὖν ἐν­θυ­μη­θέν­τες, ἀ­παί­ρο­μεν τῆς πα­τρί­δος ἡ­μῶν καί πα­ρα­γε­νό­με­νοι ἐν τῷ θεί­ῳ να­ῷ τοῦ Με­τε­ώ­ρου τό­πον ἡ­συ­χί­ας καί αὖ­θις ᾐ­τή­σα­μεν. Ἐ­δό­θη δέ ἡ­μῖν τό ἡ­συ­χα­στή­ριον, ἤ­τοι ὁ στύ­λος τοῦ ἱ­ε­ροῦ Προ­δρό­μου πα­ρά τῶν τό­τε πα­τέ­ρων, ἐν ᾦ καί ἀ­να­βάν­τες καί ἐ­πί ἑ­πτά ὅ­λοις ἔ­τε­σιν οἱ δύ­ο μό­νοι ἐ­κεῖ­σε δι­α­πε­ρά­σαν­τες, πά­λιν δι­ε­σκε­ψά­με­θα κα­τελ­θεῖν ἐκ τού­του καί ἄλ­λο­θέν πο­θεν οἰ­κῆ­σαι. Ἐ­στε­νω­μέ­νος ἦν γάρ πά­νυ ὁ τοῦ ἱ­ε­ροῦ Προ­δρό­μου στύ­λος καί ἄλ­λως διά τήν ὑ­πο­κά­τω τῶν πα­ρα­βαλ­λόν­των σύγ­χυ­σιν˙ οὐ μήν ἀλ­λά καί οἱ πε­ρι­ερ­χό­με­νοι ἀ­έ­ρες αὐ­τῷ, βλα­πτι­κοί τε καί νο­σώ­δεις ὄν­τες, οὐκ εἴ­ων ἡ­μᾶς ἐ­κεῖ­σε διά­γειν καί πα­ροι­κεῖν.

Άγιος Αθανάσιος ο Μετεωρίτης (1302 – 1380)

Γεννήθηκε στη Νέα Πάτρα, τη σημερινή Υπάτη της Φθιώτιδος, από γονείς επιφανείς, περί το 1302. Νωρίς έμεινε ορφανός. Την καλή ανατροφή του με αγάπη ανέλαβε ο θειος του. Ο ζήλος του για μάθηση τον έκανε να κάθεται έξω από τα σχολεία ν’ ακούει τα μαθήματα, επειδή δεν είχε τα απαιτούμενα έξοδα για τους δασκάλους του. Βλέποντας εκείνοι «το πρόθυμον και ευπάρεδρον, εδίδασκον αυτόν και δίχα μισθού». Η ευφυΐα του τον βοήθησε να μορφωθεί εξαίρετα.

Μετά την κατάληψη της πόλεως του από τους Καταλανούς (1319), κατέφυγε στη Θεσσαλονίκη, όπου ο θείος του ανεπαύθη στη μονή Ακαπνίου, στον Άθωνα, την Κωνσταντινούπολη, την Κρήτη και πάλι στον Άθωνα, όπου εκάρη μοναχός και από Ανδρόνικος ονομάσθη¬κε Αθανάσιος (1332). Ασκήτευσε κοντά στη σκήτη του Μαγουλά, στη θέση Μηλέα. Υποτάχθηκε στους ενάρετους ησυχαστές Γέροντες Γρηγόριο και Μωϋσή και «πάντα τα της υπηρεσίας αβαρώς έξετέλει».

Οι συχνές επιδρομές των πειρατών ανάγκασαν να χωρίσει η ευλογημένη συνοδεία. Ο Αθανάσιος, μαζί με τον Γέροντά του Γρηγόριο, έφυγαν από το Όρος κι αναζητώντας νέο ησυχαστικό τόπο, μέσω Θεσσαλονίκης και Βέροιας, έφθασαν στους Σταγούς, στη σημερι¬νή Καλαμπάκα, όπου βρίσκονται «λίθοι υψίκομοι και ευμεγέθεις από κτίσεως κόσμου», τα γνωστά Μετέωρα. Οι σχισμές των βράχων υπήρξαν η πρώτη κατοικία τους.

ΑΓΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ-Τύπος και παράδειγμα πνευματικού βίου

Σημερα πού πολλοί διεκδικούν το χαρακτηρισμό τού «πνευματικού» άνθρωπου, αξίζει να γνωρίσουμε από κοντά έναν πραγματικό πνευματικό άνθρωπο και καθοδηγητή ψυχών - τον άγιο Μακάριο τον Αιγύπτιο - ο όποιος συνδυασε κατά τον καλύτερο τρόπο την άσκητικότητα με την πνευματική ακτινοβολία. Εξαιτίας της υπάρξεως πολλών ασκητών με το όνομα «Μακάριος» για τον «εν λόγω» Μακάριο χρησιμοποιούμε τον πατριδωνυμικό του όρο «Αιγύπτιος», για να τον ξεχωρίζουμε από τους άλλους.

Στά ίχνη της ζωής του

Ό άγιος Μακάριος γεννήθηκε στην "Ανω Αίγυπτο γύρω οτό 300 μ.Χ. καί πέθανε το 390. Σοβαρός καθώς ήταν, από την παιδική του ακόμη ηλικία έδειχνε πώς θα ακολουθούσε το μοναχικό στάδιο. Έτσι σε ηλικία 30 ετών έγινε μοναχός στην έρημο της Σκήτεως. Εκεί στην «Ακαδημία της Έρημου», κατά τη φράση του Ζαμπέλιου, ό άγιος Μακάριος διακρίθηκε για τους πνευματικούς του αγώνες, τη σπουδή καί τη διατύπωση της χαριτωμένης θεογνωσίας καί άνθρωπογνωσίας του. Χειροτονήθηκε ιερέας καί άσκήτευσε στην έρημο για 60 περίπου χρόνια. Έκκλησιαστικώς έτιμάτο ως «άγιος μαθητής του Μ. Αντωνίου». Ή φήμη του ως θεραπευτή ασθενών καί προφήτη απλώθηκε πολύ πιο πέρα από τον τόπο της ασκήσεως του. Τη μνήμη του τιμάει ή Εκκλησία μας στις 19 Ιανουαρίου, υστέρα από τίς μνήμες Αντωνίου του Μεγάλου καί Αθανασίου καί Κυρίλλου πατριαρχών Αλεξανδρείας. Πολλοί ασκητικοί καί νηπτικοί πατέρες στις διάφορες φάσεις των πνευματικών τους αγώνων επικαλούνταν τίς ομιλίες καί διδαχές του άγ. Μακαρίου, για να κατοχυρώσουν τίς θέσεις τους. Το ίδιο έκαμε καί ό μέγας Γρηγόριος ό Παλαμάς το 14ο αιώνα, προκειμένου να «θεμελιώσει τίς κοινές μεταξύ των Αγίων εμπειρίες του»,κατέφυγε στον άγ. Μακάριο τον Αιγύπτιο, του οποίου το όνομα καί το έργο είχαν επικυρωθεί συνοδικά από την Εκκλησία.
 Ό άγ. Μακάριος άφού μελέτησε σε μέγιστο βαθμό τίς "Αγιες Γραφές,συνέγραψε 50 λόγους γεμάτους από ψυχική ωφέλεια καί θεία σοφία. Τους λόγους αυτούς μετέφρασε καί χώρισε σε 150 κεφάλαια ό επιφανής Συμεών ό Μεταφραστής κατά τον 9ο αιώνα. Τα συγγράμματα του αγίου Μακαρίου έγιναν αντικείμενο μελέτης καί θαυμασμού από τη μεγάλη χορεία των πατέρων της Εκκλησίας. Μάλιστα έθαυμάζονταν από τους Κολλυβάδες του Άγιου Όρους, τους νεότερους αγίους Στάρετς της Ρωσίας καί τους άλλους μελετητές της Όρθόδοξης Παράδοσης καί ζωής. 'Απ' αυτόν λοιπόν τον πνευματικό λειμώνα του αγίου Πατρός - Μακαρίου του Αιγυπτίου - θα δρέψουμε κάποια πνευματικά άνθη.

Ο άγιος Μακάριος για τη διάσπαση της  ανθρώπινης προσωπικότητας

Ό άγ. Μακάριος παρατηρεί ότι ύστερα από τη διάπραξη της αμαρτίας ό άνθρωπος αποσπάται από το Θεό, απομονώνεται καί «τη ίδία φύσει ζή». Μ' αυτό θέλεί να πει ότι έγινε μια μεταφορά του κέντρου της προσωπικότητας από το Θεό, στο γυμνό από αρετή άνθρωπο. Έτσι συνδέθηκε ή αμαρτία με την ψυχή,το νου καί τη βούληση του ανθρώπου καί επήλθε κατά κάποιον τρόπο ή διάσπαση της προσωπικότητας του. Ακολουθώντας τον απόστολο Παύλο ό όσιος Μακάριος ονομάζει την ψυχή «σώμα της αμαρτίας» καί «σώμα του θανάτου» (Ρωμ. 7, 24). Έτσι ή ψυχή σιγά - σιγά δέχεται όλες τίς ιδιότητες της αμαρτίας, αφομοιώνεται με το διάβολο καί γίνεται θα μας πει «κοινωνική καί αδελφή των δαιμόνων». Η συνάφεια αυτή της αμαρτίας με την ψυχή δεν έχει χαρακτήρα ουσιαστικής ένωσης αλλά απλής συμβίωσης. Αυτό έχει εξαιρετική σημασία για μας, γιατί έτσι έχει νόημα ό αγώνας μας εναντίον της αμαρτίας, ενώ διαφορετικά εάν ή ένωση της ψυχής με την αμαρτία ήταν ουσιαστική ό αγώνας μας δεν θα είχε νόημα καί σκοπό.
Ό όσιος Μακάριος βλέπει να επεκτείνεται ή διείσδυση της αμαρτίας καί στο «νου» του ανθρώπου, ό όποιος βαθμιαία γίνεται καί αυτός αμαρτωλός. Το νου του ανθρώπου τον βλέπει ό σοφός μελετητής να γίνεται έτσι «ναός του Σατανά». Τότε το βασιλικό αυτό μέρος της ψυχής, ό νους, με τον όποιο «καθοράται ή θεότητα», γίνεται ό κύριος στόχος της δραστηριότητας του Σατανά. Άλλα καί τη «βούληση» των ανθρώπων τη βλέπει ό όσιος να γίνεται υπεύθυνη για την αμαρτία. Με τη σειρά της τότε καί «ή βούληση περνάει άπ' όλες τίς βαθμίδες της αμαρτίας καί μολύνεται άπ' αυτήν», θα μας πει ό σοφός μελετητής των ανθρωπίνων πραγμάτων. Ύστερα λοιπόν από την είσοδο της αμαρτίας στον κόσμο, συμπληρώνει συμπερασματικά ό όσ. Μακάριος, ή ανθρώπινη προσωπικότητα φτάνει στη διάσπαση, την αποσύνθεση καί το θάνατο.

Πώς επιτυγχάνεται ή αποκατάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας

Ο όσιος Μακάριος δεν μένει στην αρνητική εικόνα της ανθρώπινης προσωπικότητας, αλλά προχωρεί στους πρακτικούς τρόπους καί τα μέσα με τα οποία κατορθώνεται ή αποκατάσταση αυτής. Τούτο επιτυγχάνεται - παρατηρεί ό όσιος Μακάριος - με την απελευθέρωση του ανθρώπου από την αμαρτία, πράγμα το όποιο αδυνατούσε να πράξει μόνος του ο άνθρωπος, προτού να έρθει ό Χριστός. Ή απελευθέρωση από την αμαρτία καί ή αποκατάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας έγινε πλέον εφικτή με τη συνεργασία του ανθρώπου καί της Άγιας Τριάδος. Μάλιστα «ή συμμετοχή ενός προσώπου της τρισυπόστατης θεότητας, του Σωτήρος Χρίστου, ήταν καί είναι πολυσήμαντη για την αποκατάσταση της ανθρώπινης προσωπικότητας καί την εν γένει σωτηρία του ανθρώπου», παρατηρεί ό όσιος Μακάριος.
Συγκεκριμένα θα μας πει πώς «ό Χριστός είναι το εκμαγείο του αρχετύπου κάλλους καί ή απαράλλακτη εικόνα», όπου κάθε άνθρωπος μπορεί να βρει την πρωτότυπη καί άναμάρτητη εικόνα του. Μάλιστα θα μας πει χαρακτηριστικά πώς ό Χριστός με την άναμάρτητη ψυχή Του προσελκύει την ψυχή του ανθρώπου. Με τον καθαρότατο νου Του προσελκύει τον αμαρτωλό νου. Με την καθάρια βούληση Του διορθώνει την αμαρτωλή βούληση καί με το άναμάρτητο σώμα Του έξαγιάζει το σώμα του ανθρώπου. Έτσι ή ενανθρώπηση του Υιού καί Λόγου του Πατρός «το μόνον καινόν υπό τον ήλιον», κατά την έκφραση του αγίου Ιωάννου του Δαμασκηνού, έδωσε τη δυνατότητα αποκατάστασης καί σωτηρίας ολόκληρης της ψυχοσωματικής οντότητας του ανθρώπου, επιλέγει ό όσιος Μακάριος. Το να νικηθεί ή αμαρτία δεν ήταν έργο δικό μας, αλλά έργο του Ένανθρωπήσαντος Υιού καί Λόγου του Θεού - Πατρός. Δικό μας έργο είναι ή πάλη καί ό αόρατος πόλεμος κατά των δυνάμεων του σκότους καί της αμαρτίας. Η αποκατάσταση της προσωπικότητας του ανθρώπου - παρατηρεί ό όσιος Πατέρας - δε γίνεται μονομιάς, αλλά βαθμιαία στο μέτρο της ένωσης του ανθρώπου με το Χριστό. Αυτό επιτυγχάνεται καθώς σαρκώνεται εκ νέου ό Θεάνθρωπος Χριστός μέσα μας με την Πίστη, το άγιο Βάπτισμα, τα άλλα μυστήρια καί την άσκηση. Με όλα αυτά καί μέσω αυτών ό άνθρωπος προχωρεί «εις αυξησιν καί προκοπήν της προσωπικότητας του»

Περίγραμμα χριστιανικού ανθρωπισμού

Ό όσιος Μακάριος στα αναμφισβήτητα από θεολογικο-άσκητικής αξίας έργα του, μας δίνει το περίγραμμα του χριστιανικού ανθρωπισμού. «Γνώθι σου την εύγένειαν, ώ άνθρωπε, γράφει, καί το αξίωμα πώς τίμιος ει, αδελφός Χριστού καί φίλος βασιλέως». Δηλαδή γνώριζε, άνθρωπε μου, την έκταση της ευγενούς εξελίξεως σου καί το μέγεθος του αξιώματος σου. Πόση τιμή απόκτησες, γενόμενος αδελφός καί φίλος του Βασιλέως Χριστού. Μ' αυτά πού γράφει για την αξία του «εν Χριστώ» αναγεννημένου ανθρώπου ό όσιος Μακάριος διαγράφει τα Ορια του χριστιανικού ανθρωπισμού, ό όποιος δεν έχει καμιά σχέση με τα εγκόσμια ανθρωπιστικά συστήματα. Ίσως ελάχιστοι φιλόσοφοι τόνισαν με τόση σαφήνεια καί απλότητα την αξία του μεγάλου θησαυρού πού κρύβει μέσα του ό άνθρωπος. Για να φτάσει όμως ό άνθρωπος στην «εν Χριστώ» αναγέννηση, παρατηρεί ό όσιος Μακάριος,ο μεγάλος μελετητής του ανθρώπου, είναι αναγκαία «ή προσωπική καί βιωματική συνένωση του με το Χριστό πού επιτυγχάνεται με τη χάρη του Αγίου Πνεύματος δια του μυστηρίου της Θείας Ευχαριστίας». Ανάγκαϊος επίσης είναι «ό αγώνας, ή νήψη καί ή αύτοκυβέρνηση». Ο αγώνας αυτός γίνεται αποτελεσματικός, όταν ό άνθρωπος αποκτάει «τάς πτέρυγας του Αγίου Πνεύματος, προς το ίπτασθαι άκωλύτως είς τον αέρα της Θεότητος». Δηλαδή ένδυναμώνεται ό πιστός, όταν αποκτάει τα φτερά του Αγίου Πνεύματος, γιατί αυτά τον βοηθούν, για να πετάει άφοβα στα αιθέρια ϋψη της Θεότητας.
Επιγραμματικά, θα λέγαμε, πώς ό άγιος Μακάριος παρομοιάζει τον αγωνιζόμενο Χριστιανό με τον ήλιο, ό όποιος δεν έχει κανένα μέρος του σκοτεινό ή ελλιπές. Έτσι καί ό καταλαμπώμενος από το άρρητο φως της Θεότητας, γίνεται όλος φως, γίνεται θεοειδής, φτάνοντας στην πληρότητα του Χριστού. Σίγουρα όσα διακηρύσσει τον 4ο αιώνα από την έρημο ό άγιος Μακάριος ό Αιγύπτιος, είναι πρωτοποριακά καί ιδιαζόντως χρήσιμα για κάθε εποχή, ιδιαίτερα για τη δική μας.

του Βασιλείου Σκιαδά/Θεολόγου-Συγγραφέως

Ο Μέγας διδάσκαλος και ειρηνικός "κατακτητής" της Ερήμου!... ΟΣΙΟΣ ΜΑΚΑΡΙΟΣ Ο ΑΙΓΥΠΤΙΟΣ 19 Ιανουαρίου

Ο άγιος Μακάριος ο Μέγας ανήκει στη Dream Team της Ερήμου. Μαζί με κορυφαίους πνευματικούς αγωνιστές & αγίους διδασκάλους της πρώτης & δεύτερης γενιάς αναχωρητών, όπως τους: Μέγα Αντώνιο, Παύλο τον Απλό, Μέγα Ποιμένα, Μέγα Σισώη, Μέγα Αρσένιο κ.ά. Είναι ένας ειρηνικός κατακτητής της Ερήμου, που πολέμησε με την κακία των ανθρώπων, αλλά και με τους δαίμονες.
Κι εμείς ζούμε σε μια έρημο γεμάτη κακία και δαίμονες. Συχνά κι η καρδιά μας είναι μια τέτοια έρημος, με παρόμοια "πανίδα". Αξίζει λοιπόν να γνωρίσουμε αυτούς που δάμασαν τη δική τους έρημο, αλλά και τη γήινη έρημο. Έχουν πολλά να μας πούν! (Δες και το άρθρο Οι άγιοι αναρχικοί)
Με σεβασμό, αναδημοσιεύουμε ένα μικρό αφιέρωμα.

ΠΑΡΕΜΒΑΣΙΣ

π. Γεωργίου Παπαβαρνάβα

Ο όσιος Μακάριος ο Αιγύπτιος έζησε τον 4ο αιώνα μ. Χ. Πέρασε τα περισσότερα χρόνια της ζωής του στην έρημο με εγκράτεια και προσευχή. Τα ασκητικά του παλαίσματα είναι όντως θαυμαστά και η διδασκαλία του είναι καρπός εμπειρίας. Δηλαδή, τα όσα διδάσκει είναι αληθινή θεολογία, είναι ρήματα ζωοποιά και σωτηριώδη, τα οποία εξέρχονται από καρδιά που είναι ναός του Αγίου Πνεύματος και γι’ αυτό γλυκαίνουν τον νου και την καρδιά και δημιουργούν έμπνευση και διάθεση για προσευχή. 

Όσο επεδίωκε την σιωπή και την ησυχία, τόσο η φήμη τον κατεδίωκε και γι’ αυτό έτρεχαν στην έρημο πάρα πολλοί άνθρωποι για να ακούσουν την σοφή διδασκαλία του και να τραφούν πνευματικά. Αυτός τότε, όταν καταλάβαινε ότι συγκεντρωνόταν έξω από το κελλί του πλήθος ανθρώπων, έφευγε μέσα από υπόγεια σήραγγα, που ένα μέρος της έσκαψε ο ίδιος με τα χέρια του, σε μια σπηλιά, όπου συνέχιζε να προσεύχεται στην αγαπημένη του ησυχία. Αυτό το έκανε από αγάπη για τους ανθρώπους και όχι από περιφρόνηση και αδιαφορία γι’ αυτούς, αφού τους αγαπούσε αληθινά, αλλά αισθανόταν ότι τους ωφελούσε περισσότερο με την προσευχή του παρά με τον λόγο του. Η προσευχή του είχε μεγάλη δύναμη και δι’ αυτής ο Θεός ετέλεσε πολλά θαύματα, αρκετά από τα οποία, όπως θεραπείες ασθενών και δαιμονιζομένων, καθώς και αναστάσεις νεκρών, αναφέρει λεπτομερώς ο ιστορικός Παλλάδιος. 

Ένα από τα πολλά θαύματα που τέλεσε ο Θεός εισακούοντας την προσευχή του δούλου του, Μακαρίου, είναι και το εξής: Κάποια μέρα εφόνευσαν κρυφά έναν άνθρωπο και οι στρατιώτες χωρίς να γνωρίζουν τον ένοχον συνέλαβαν κάποιον αθώο. Εκείνος διαμαρτυρόταν και φώναζε ότι είναι αθώος, αλλά οι στρατιώτες δεν επείθοντο και ενώ τον οδηγούσαν στην δικαιοσύνη, μπόρεσε και τους ξέφυγε και κατέφυγε στο κελλί του οσίου Μακαρίου. Οι στρατιώτες μπήκαν στο κελλί, τον συνέλαβαν και τον έδεσαν, ενώ εκείνος φώναζε συνεχώς ότι είναι αθώος. Ο όσιος τον λυπήθηκε και πήγε στον τάφο του φονευθέντος μαζί με όλους εκείνους τους ανθρώπους. Γονάτισε και προσευχήθηκε θερμά και μετά ρώτησε τον φονευθέντα εάν ο φερόμενος ως δράστης είναι αυτός που τον εφόνευσε. Τότε ακούσθηκε φωνή μέσα από τον τάφο να λέγη ότι ο άνθρωπος αυτός είναι αθώος και ότι «άλλος με εφόνευσε τίμιε πάτερ». Ο όσιος τον ευχαρίστησε και του είπε να αναπαυθή εν ειρήνη. Τότε οι στρατιώτες ελευθέρωσαν τον αθώο και παρεκάλεσαν τον όσιο να τους υποδείξη τον ένοχο, αφού ερωτήση και πάλι τον φονευθέντα. Ο όσιος Μακάριος τους είπε ότι είναι αρκετό το ότι τους βεβαίωσε πως ο άνθρωπος αυτός δεν πρέπει να τιμωρηθή γιατί είναι αθώος και ότι ο ίδιος δεν είναι κριτής για να τιμωρήση τον ένοχο. 

Στα Συναξάρια αναφέρονται κάποια περιστατικά, τα οποία είναι εντυπωσιακά και ταυτόχρονα διδακτικά. Ένα από αυτά είναι και το παρακάτω:

- Κάποτε εκεί που περπατούσε συνάντησε δύο νέους διαφορετικού φύλου να περιπτύσσονται και να ασπάζονται περιπαθώς ο ένας τον άλλον. Ο όσιος αντί να τους κατακρίνη, ελεεινολόγησε τον εαυτό του λέγοντας: «Εσύ άθλιε έχεις τόση αγάπη προς τον Χριστό όσην έχουν αυτά τα παιδιά μεταξύ τους;». Μέ αυτόν τον τρόπο ταπεινώθηκε, αλλά και την κατάκριση απέφυγε.

Ετελειώθη εν ειρήνη σε βαθύ γήρας, ήτοι σε ηλικία 90 ετών.

Των εν Σινά και Ραϊθώ αναιρεθέντων Οσίων Αββάδων

Απολυτίκια, συναξάρια  και βιοτή  των Αγίων, των οποίων ιερά λείψανα φυλάσσονται στον Ιερό Ναό Παναγίας Φανερωμένης Χολαργού
Απολυτίκιον.

Ήχος δ΄. Ο υψωθείς εν τω Σταυρώ.
Ως αγιόλεκτος του Λόγου χορεία, εν τω Σινά και Ραϊθώ οι Αββάδες αγγελικώς ηρίστευσαν αγώσιν ιεροίς  ιδρώσι  γαρ ασκήσεως των αιμάτων τους όμβρους,  μυστικώς κεράσαντες χαρισμάτων κρατήρα, πνευματικώς προτίθενται ημίν, εξ΄ου τυρφώντες, αυτούς μακαρίσωμεν. 

Συναξάριον: Τη  14η του αυτού μηνός (Ιανουαρίου) μνήμη των εν Σινά και Ραϊθώ  αναιρεθέντων οσίων Αββάδων (Πατέρων)

Βίος και πολιτεία:
Οι Άγιοι 38 πατέρες εν Σινά αναιρεθέντες Αναφέρει ο ιερός συναξαριστής ότι ήδη από την εποχή του Διοκλητιανού (τέλη του 3ου αιώνα) είχαν φονευτεί από τους Σαρακηνούς της περιοχής οι πρώτοι αββάδες. Στη συγκεκριμένη περίπτωση, πρόκειται για οσίους πατέρες, που ζούσαν μέσα στις σπηλιές του όρους Σινά την αγία μοναχική ζωή κατά τον 5ο αιώνα μ.Χ. Αλλ' η ευσεβής ζωή τους ταράζεται ξαφνικά μια μέρα, με τρόπο άγριο και αιματηρό. Στίφη βαρβάρων, που λυσσούσαν κατά της χριστιανικής πίστης, φάνηκαν στις κατοικίες των χριστιανών αναχωρητών. Στην εμφάνιση αυτή οι Άγιοι ταράζονται στην αρχή. Συνέρχονται, όμως, αμέσως και μπροστά στη σφαγή και το θάνατο δείχνουν θαυμαστή ανδρεία και αφοβία. Δεν αρνείται κανένας την πίστη του. Οι βάρβαροι τους σφάζουν μέσα στις καλύβες και τους κήπους τους και αυτοί πεθαίνουν προσευχόμενοι, ψάλλοντας ύμνους, δοξολογίες και ευχαριστίες στον Θεό. Από όλους τους μοναχούς λίγοι σώθηκαν. Αυτοί, αφού οι βάρβαροι έφυγαν, μάζεψαν τα λείψανα των σφαγιασθέντων και τα έθαψαν με μεγάλη σεμνότητα.

Όσιος Αντίπας ο Εσφιγμενίτης ο εκ Μολδαβίας

Γεννήθηκε στην πόλι Καλαποδέτς της Μολδαβίας το 1816. Στο βάπτισμα πήρε το όνομα Αλέξανδρος. Έμαθε την τέχνη του βιβλιοδέτη, από όπου ποριζόταν τα προς το ζην. Σε ηλικία είκοσι χρόνων εισήλθε στην αδελφότητα της μονής Καλνταρουσάνι, όπου έμεινε επί μία τριετία με μεγάλη άσκησι, υπακοή και υπομονή, μαθητεύοντας στη νοερά προσευχή στον ερημίτη Γεδεών.

Το 1838 ήλθε στο Άγιον Όρος και εγκαταστάθηκε στη σκήτη του Λάκκου. Μετά από δεκαπέντε έτη ασκητικής ζωής στην σκήτη αυτή, έρχεται στην μονή Εσφιγμένου, όπου έλαβε το μέγα σχήμα των μοναχών και χειροτονήθηκε διάκονος. Στην μονή παρέμεινε επί μία τετραετία. Για ένα διάστημα διετέλεσε προεστώς στη σκήτη του Τιμίου Προδρόμου. Στις δύο δεκαετίες, που έμεινε περίπου στον Άθωνα, απέκτησε το χάρισμα των δακρύων, της αδιάλειπτης προσευχής, της ιάσεως ασθενειών και της προοράσεως.

Το 1860 επέστρεψε στην Μολβαδία και παρέμεινε στις γειτονικές μονές του Ιασίου. Η μεγάλη αγάπη, που του έδειχναν τα πλήθη, τον έκανε να αναχωρήση μετά μία τριετία για τα μοναστήρια της στο χωριό Καλαποντέστ της επαρχίας Μπακάου της Ρωσίας. Κατέληξε το 1865 στην μονή Βαλαάμ, που είναι ιδρυμένη σε ένα νησί της λίμνης Λαντόγκα, στα σύνορα της Φιλανδίας. Εδώ χειροτονήθηκε ιερέας και διακρίθηκε ως μύστης και διδάσκαλος της νοεράς προσευχής, μεταφέροντας το ησυχαστικό πνεύμα του Αγίου Όρους.

Κοιμήθηκε ακούγοντας τους Χαιρετισμούς της Παναγίας, στις 10 Ιανουαρίου του 1882, αφού μετέλαβε των αχράντων μυστηρίων και ετάφη στον περίβολο της μονής Βαλαάμ. Οι εμφανίσεις του στους μοναχούς της μονής οδήγησαν τον ενάρετο μαθητή του Ποιμένα, να γράψη την θαυμαστή βιογραφία του, που είχε μεγάλη κυκλοφορία παντού (1883). Η μνήμη του τελείται στις 10 Ιανουαρίου και στις 15 Ιουλίου. Πέρασε στο Ρουμανικό αγιολόγιο το 1906 και στο Ρωσσικό το 1991.

Πηγή: Βενεδίκτου Ιερομονάχου Αγιορείτου, Συναξαριστής 19^ου και 20^ου αιώνα, σελ. 28-29, Έκδοσις Συνοδίας Σπυρίδωνος Ιερομονάχου, Ιερά Καλύβη «Άγιος Σπυρίδων Α΄», Νέα Σκήτη Αγίου Όρους, 2013.

Ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης

Ο άγιος Γρηγόριος, τον οποίο σήμερα τιμά η Εκκλησία μας, ήταν πραγματικά ένα μεγάλο πνευματικό ανάστημα. Όταν διαβάζη κανείς τα έργα του, χαίρεται την ευρύτητα της σκέψεώς του, την γονιμότητα της διδασκαλίας του, αλλά, κυρίως και προ παντός, την μεγάλη του ευαισθησία. Ασχολείται με θέματα πολύ δύσκολα, και όμως δεν αφίσταται της Ορθοδόξου Παραδόσεως.

Στον άγιο Γρηγόριο Νύσσης συναντούμε την διδασκαλία ότι το βαθύτερο έργο της Εκκλησίας είναι η θεραπεία του ανθρώπου, που επιτυγχάνεται μέσα από την κάθαρση, και ότι σκοπός του ανθρώπου είναι η θέωση. Βέβαια, και άλλοι Πατέρες αναλύουν αυτήν την πραγματικότητα, αλλά ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης επιχειρεί λεπτομερή ανάλυση. Στο έργο του “εις τον βίον Μωϋσέως”, το οποίο είναι υπόδειγμα θεολογικού λόγου, κάνει θαυμάσιες προεκτάσεις και παρατηρήσεις.

Γενικά, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης, αδελφός του Μ. Βασιλείου, ασχολήθηκε με θέματα τα οποία ήταν δυσεπίλυτα για το ανθρώπινο πνεύμα. Η μεγάλη του ευαισθησία, που φαίνεται στις συνομιλίες που είχε με την αδελφή του Μακρίνα, πριν εκείνη κοιμηθή, αλλά και ο τρόπος με τον οποίο παρουσιάζει τον θάνατό της, όπως και η στάση του απέναντι στον χωρισμό από την αδελφή του, κάνει τρομερή εντύπωση. Ήταν πραγματικά μεγάλος θεολόγος, αλλά και αρκετά ευαίσθητος πνευματικός πατέρας.

Η αξία της μεγάλης του προσωπικότητος αναγνωρίστηκε από όλη την Εκκλησία. Μετά τον θάνατο του αδελφού του, Μ. Βασιλείου, που έγινε το 379, ο άγιος Γρηγόριος Νύσσης ανέλαβε διάφορες εκκλησιαστικές πρωτοβουλίες για την κατοχύρωση της ορθοδόξου πίστεως έναντι των Χριστολογικών αιρέσεων της εποχής του. Δυναμική ήταν η παρουσία του στην Σύνοδο της Αντιοχείας το 379 μ.Χ. καθώς επίσης και η αποστολή του στον Πόντο και την Αραβία για την ειρήνευση της Εκκλησίας. Γενικά, ο άγιος Γρηγόριος απέκτησε μεγάλο κύρος, και γι’ αυτό ενδιαφερόταν για την ρύθμιση διαφόρων εκκλησιαστικών υποθέσεων, κυρίως σε δογματικά ζητήματα.

Σημαντική ήταν η παρουσία του στην Β’ Οικουμενική Σύνοδο, στην Κωνσταντινούπολη το 381 μ.Χ. Βέβαια, στην Σύνοδο αυτή επικράτησε η θεολογία του αδελφού του, Μ. Βασιλείου, που είχε κοιμηθή δύο χρόνια πριν από την σύγκληση της Συνόδου, αλλά ο άγιος Γρηγόριος αποδείχθηκε ο θεολογικός εκφραστής της Συνόδου.